از نفخ مداوم شکم رنج میبریم؟ چکار کنم ؟/بررسی علل و راهکارهای درمان موثر

سرویس سلامت چمدون ؛اکثر مردم نفخ شکم را تجربه‌ می‌کنند و عوامل و محرک‌های متعددی ‌می‌توانند باعث بروز آن شوند. این وضعیت بر زندگی روزمره یک فرد تاثیر منفی ‌می‌گذارد و در طول روز به یک مشکل آزار دهنده تبدیل ‌می‌شود. اگرچه تشکیل گاز در معده و روده طبیعی تلقی ‌می‌شود، اما اگر این وضعیت به صورت مستمر باشد، نشانه وجود برخی مشکلات سلامتی است. نفخ مداوم شکم فقط روی سلامت فرد تاثیر ن‌می‌گذارد، بلکه ‌می‌تواند بر اعتماد به نفس فرد و رفاه زندگی روزانه او نیز تاثیر بگذارد. اگر نفخ شکم با علائم دیگری مانند تغییر در حرکات روده و دردهای شدید و.. همراه باشد، گاهی ‌می‌تواند نشانه بروز بیماری‌های جدی‌تری باشد.

بروز نفخ شکم و علائم آن

در بدن انسان، مقداری گاز وجود دارد که توسط باکتری‌های مفید موجود در روده و معده تولید ‌می‌شود. این گاز هیچ تاثیر منفی بر سلامت فرد ندارد. اگرچه به نظر ‌می‌رسد این گاز بی ضرر است، اما اگر مقدار این گاز در بدن افزایش پیدا کند، مشکلاتی بوجود ‌می‌آید. به خصوص اگر این گاز از بدن فرد دفع نشود، کششی روی دیواره‌های اندام‌های گوارشی ایجاد ‌می‌شود. این حالت، که باعث کشیدگی دیواره اندام‌های گوارشی ‌می‌شود، عوارضی نیز به همراه دارد. به خصوص در صورت تورم شکم و داشتن احساس سنگینی، باعث بروز عوارضی مانند تنگی نفس، درد شکم و حالت تهوع مشاهده ‌می‌شود.

در واقع، نفخ شرایطی است که معمولا بعد از خوردن غذا، به دلیل تولید بیش از حد گاز یا اختلال در حرکت ماهیچه‌های دستگاه گوارش رخ ‌می‌دهد. مشکل نفخ شکم در زنان بیشتر از مردان شایع است.

علائم نفخ شکم چیست؟

• آروغ زدن
• بزرگ شدن قابل مشاهده شکم
• درد شکم و معده
• احساس اسپاسم، سنگینی و فشار در شکم
• داشتن حالت تهوع
• نفخ به دلیل افزایش حجم شکم، ‌می‌تواند منجر به تنگی نفس و تپش قلب نیز بشود.

نفخ چگونه تشخیص داده ‌می‌شود؟

نفخ با توجه به معاینه ای که توسط پزشک صورت ‌می‌گیرد و بر اساس شکایات بیمار انجام ‌می‌شود، تشخیص داده ‌می‌شود. به منظور تعیین علت نفخ مداوم شکم، از ناحیه شکم باید با استفاده اشعه ایکس یا سونوگرافی تصویربرداری شود، در صورت عدم دستیابی به دلیل نفخ، باید با انجام آندوسکوپی و کولونوسکوپی تشخیص قطعی داده شده و روند درمانی آغاز شود.

عوامل تاثیر گذار موجود در رژیم غذایی افراد دچار نفخ مداوم شکم

برای کسانی که با نفخ مداوم سر و کار دارند، محتمل‌‌ترین عامل، رژیم غذایی و عادات روزانه شان است. 

۱/ هوای بلعیده شده با غذا باعث ایجاد نفخ ‌می‌شود. همچنین، خوردن سریع غذا منجر به بلعیدن هوای اضافی ‌می‌شود. از آنجا که این هوا در معده و روده گاز ایجاد ‌می‌کند، علت نفخ مداوم است. بنابراین، توصیه ‌می‌شود هنگام غذا خوردن بنشینید و از صحبت کردن اجتناب کنید.

۲/ برخی از غذاهای سرشار از فیبر باعث ایجاد نفخ و تولید مقادیر زیادی گاز در دستگاه گوارش ‌می‌شوند. حبوبات مانند لوبیا و عدس و برخی غلات کامل از این دسته مواد غذایی هستند. علاوه بر این، مصرف زیاد غذاهای با مقادیر کربوهیدرات بالا ‌می‌تواند منجر به نفخ معده و روده شود. 

۳/ حساسیت غذایی و عدم تحمل نسبت به مواد غذایی خاص، از عوامل ایجاد نفخ مداوم شکم هستند. هنگا‌می‌که غذاهایی که سیستم گوارشی نسبت به آن‌ها تحمل ندارد، مصرف شود، ممکن است به دلیل تولید بیش از حد گاز، نفخ و علائم دیگری ظاهر شود. دو گروه غذایی که بیشتر منجر به نفخ ‌می‌شوند، محصولات لبنی و غذاهای حاوی گلوتن هستند. 

۴/ افرادی که سیستم گوارش‌شان نسبت به لبنیات بی تحمل بوده یا دارای بیماری خود ایمنی هستند که باعث واکنش بدن نسبت به مصرف به گلوتن (بیماری سلیاک) ‌می‌شود، اغلب ‌می‌توانند نسبت به این غذاها حساسیت داشته باشند و پس از خوردن آن‌ها دچار نفخ شوند. این غذاها شامل لوبیا، سیر و پیاز، کلم بروکلی، کلم، جوانه و گل کلم است.

۵/ لاکتوز موجود در شیر و محصولات لبنی (مانند پنیر و ماست و…)، ‌می‌تواند باعث ایجاد نفخ شود.

۶/ مصرف برخی از میوه‌ها (مانند پرتقال، زردآلو، سیب) و میوه‌های خشک که حاوی مقادیر زیادی فروکتوز هستند، ‌می‌توانند باعث نفخ شوند.

۷/ عدم تعادل در باکتری‌های روده که به شما در هضم غذا کمک ‌می‌کند؛ ‌می‌تواند منجر به نفخ مداوم شکم شود. توسط نتایج حاصل از چندین مطالعه بالینی، ثابت شده که مصرف پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها مانند کفیر و آب ماست و مکمل‌های پروبیوتیکی، ‌می‌توانند به بهبود این مشکل کمک کنند.

دلایل احتمالی پزشکی در افراد دچار نفخ مداوم شکم

جدا از عدم تحمل غذایی، بیماری‌هایی مانند سلیاک، بیماری التهابی روده (IBD) و سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، زخم معده، گاستریت، سوء‌هاضمه، یبوست، سرطان معده و روده، اِدِم (تجمع مایع اضافی در بدن)، اختلالات کیسه صفرا، فتق معده، باعث تجمع گاز در روده و معده و ایجاد نفخ مداوم ‌می‌شود. 

سندرم روده تحریک پذیر (IBS)

یکی از علائم اصلی سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، نفخ است. اکثر بیماران مبتلا به IBS دچار نفخ ‌می‌شوند و حدود ۸۰ درصد از آن‌ها، نفخ مداوم را به عنوان آزار دهنده‌‌ترین علامت خود، گزارش ‌می‌کنند. در این گروه از افراد، نفخ معده حتی بیشتر از درد شکم نگران کننده و آزار دهنده است. 

کربوهیدرات‌هایی به نام FODMAPs، در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر ‌می‌توانند باعث ایجاد نفخ و سایر علائم گوارشی شوند. بنابراین، از مصرف بالای محتوای بالای FODMAP (گندم، پیاز، سیر، کلم بروکلی، کلم، گل کلم، کنگر فرنگی، لوبیا، سیب، گلابی و هندوانه) باید اجتناب شود. 

سلیاک (عدم تحمل گلوتن)

یکی از علائم مهم بیماری سلیاک، نفخ شکم است. بیماری سلیاک در نتیجه واکنش بدن به گلوتن موجود در برخی غذاها ایجاد ‌می‌شود. گلوتن پروتئینی است که در غلاتی مانند گندم، جو و گندم سیاه یا چاودار یافت ‌می‌شود. با این حال، تشخیص بیماران با حساسیت به گلوتن در این شرایط، ضروری است.

زخم معده

نفخ که از علائم زخم معده است، با درد شکم و معده همراه است. زخم معده زمانی رخ ‌می‌دهد که بافت مخاطی معده یا اثنی عشر تحت تاثیر علل مختلفی، از بین ‌می‌رود. گاز خروجی در اثر این فرایند، باعث نفخ معده ‌می‌شود.

استرس شدید

استرس شدید تجمع گاز را افزایش ‌می‌دهد و باعث فشار بیشتر به سایر اندام‌ها ‌می‌شود. با دوری از محیط‌های استرس زا ‌می‌توانید این مشکل را به حداقل برسانید. استرس همچنین ‌می‌تواند شرایطی مانند گاستریت، زخم و اسپاسم ایجاد کند.

احتمال بارداری

در هفته‌های اول بارداری ممکن است تغییراتی در بدن مادر باردار ایجاد شود که یکی از آن‌ها نفخ شدید شکم است.

سندرم پیش از قاعدگی (PMS)

نفخ ‌می‌تواند با کمبود خواب، استرس و کم آبی بدن تشدید شود و از علائم بارز سندرم پیش از قاعدگی (PMS) است. 

سرطان تخمدان

به ندرت، اگر نفخ همراه با احساس سیری مداوم و نیاز به دفع ادرار بیشتر باشد، ‌می‌تواند نشانه سرطان تخمدان باشد. این بیماری به احتمال زیاد در زنان بالای ۵۵ سال ایجاد ‌می‌شود و متاسفانه اغلب به دلیل آگاهی کم از علائم، دیر تشخیص داده ‌می‌شود.

با این حال، توصیه ‌می‌شود اگر بیشتر از سه هفته احساس نفخ داشته اید، به پزشک مراجعه کنید. در صورت بعید بودن وجود مشکل، اما تشخیص زودهنگام، درمان را بسیار ساده‌‌تر ‌می‌کند.

 عدم تحمل نسبت به برخی مواد غذایی؛  علت اصلی نفخ مداوم شکم

درست است که عوامل زیادی در بروز نفخ دخالت دارند، اما عدم تحمل نسبت به برخی موادغذایی خاص دلیل اصلی بروز نفخ مداوم و شدید ‌می‌باشد. در ادامه، چند مورد مهم و شایع این مواد غذایی را آورده،ایم که باید مصرف آن‌ها را در رِیم غذایی روزانه‌تان، قطع یا به حداقل برسانید.

لاکتوز: لاکتوز کربوهیدرات اصلی شیر است. عدم تحمل لاکتوز با بسیاری از مشکلات گوارشی از جمله نفخ مداوم شکم همراه است.

فروکتوز: فروکتوز یک قند طبیعی است که در میوه‌ها یافت ‌می‌شود و عدم تحمل فروکتوز باعث نفخ ‌می‌شود.

تخم مرغ: گاز و نفخ از علائم رایج حساسیت به تخم مرغ است.

گندم و گلوتن: بسیاری از مردم نسبت به گلوتن، پروتئینی که در گندم، جو و برخی غلات دیگر یافت ‌می‌شود، تحمل ندارند. این امر باعث ایجاد عوارض جانبی مختلف بر روی دستگاه گوارش از جمله نفخ مداوم شکم ‌می‌شود.

اگر مشکوک به حساسیت یا عدم تحمل غذایی هستید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.

عدم تحمل مواد مغذی، مانند عدم تحمل لاکتوز (عدم تحمل قند شیر)، یا عدم تحمل گلوتن (بیماری سلیاک)، عدم تحمل ساکارز و ناتوانی یا کاهش توانایی هضم ساکارز، از علل اصلی و شایع نفخ مداوم شکم است. آنزیم‌های گوارشی سوکراز و ایزومالتاز، مسئول هضم برخی قندها هستند. عدم تحمل ساکارز ناشی از فقدان یا کاهش سطح این دو آنزیم است که منجر به اختلال در فرآیند گوارش و ناراحتی‌های گوارشی (GI) پس از خوردن غذاهای حاوی قند ‌می‌شود. این اختلال به عنوان کمبود مادرزادی ساکاراز-ایزومالتاز (CSID) نیز شناخته ‌می‌شود و گاهی اوقات به عنوان عدم تحمل دی ساکارید نیز شناخته ‌می‌شود.

ساکارز یک مولکول شکر نسبتا بزرگ است که توسط گیاهان با ترکیب دو قند کوچک‌تر به نام گلوکز و فروکتوز ساخته ‌می‌شود. ساکارز از نیشکر یا چغندر قند بدست ‌می‌آید. بدن شما ن‌می‌تواند ساکارز را به طور مستقیم جذب کند؛ زیرا بسیار بزرگ است و ن‌می‌تواند بدون هضم ساکاراز ایزومالتاز به سلول‌های شما منتقل شود.

کمبود آنزیم ساکاراز، بنام نقص مادرزادی سوکراز-ایزومالتاز (CSID)، که عدم تحمل ساکارز نیز نامیده ‌می‌شود، ‌می‌تواند مانع هضم و جذب ساکارز شود. افرادی که دارای این اختلال ژنتیکی هستند برای هیدرولیز (تجزیه) ساکارز به گلوکز و فروکتوز ساکارز ک‌می‌تولید ‌می‌کنند. این کمبود باعث ‌می‌شود ساکارز هضم نشده از روده کوچک عبور کند و به عنوان سوختی برای باکتری‌های طبیعی موجود در روده بزرگ عمل کند. این متابولیسم باکتریایی با تخمیر است که منجر به ایجاد گاز زیاد، نفخ مداوم و شدید ، اسپاسم، درد شکم و اسهال ‌می‌شود. این متابولیسم باکتریایی همچنین منجر به عدم جذب گلوکز، کاهش تولید انرژی و اختلال در هزاران فرایند بیوشیمیایی روزانه ‌می‌شود که ‌می‌تواند بر رشد و نمو فیزیکی تأثیر بگذارد.

درمان گیاهی موثر برای درمان نفخ شکم 

اگر نفخ شکم یک مشکل موقتی باشد و ربطی به مشکل عدم تحمل غذایی نداشته باشد، ‌می‌توان با بهره گیری روش‌های گیاهی این مشکل را حل کرد. برخی از موادغذایی، گیاهان دارویی و دمنوش‌های گیاهی برای درمان نفخ شکم، ایده آل هستند. اما اجازه دهید دوباره به شما یادآوری کنیم که اگر مشکل نفخ شما به صورت مداوم و در طولانی مدت ادامه پیدا کند است، قطعا باید به پزشک مراجعه کرده و به توصیه‌های درمانی او گوش دهید.

نعناع

نعناع از اسپاسم و انقباضات ماهیچه‌های دستگاه گوارش جلوگیری ‌می‌کند و دفع گاز را تسهیل ‌می‌کند، یکی از ایده آل‌‌ترین راه حل‌ها برای درمان نفخ شکم است. همچنین استفاده از آن بسیار ساده است. چه برگ نعنا بجوید و چه ۲-۳ فنجان چای نعناع مصرف کنید، متوجه اثر مثبت آن خواهید شد. چای نعناع فلفلی یک روش گیاهی قوی برای درمان نفخ شدید است.

همچنین مصرف روغن نعناع روشی است که ‌می‌تواند نفخ و سایر مشکلات گوارشی را به ویژه در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر حل کند.

رازیانه

رازیانه که به عنوان مدر و ضد اسپاسم شناخته ‌می‌شود، برای درمان سوء‌هاضمه و نفخ شکم، بسیار مناسب است. ۱ قاشق چایخوری دانه رازیانه را در یک فنجان آب داغ بریزید و بگذارید ۷-۸ دقیقه دم بکشد، سپس آن را بنوشید.

زنجبیل

مصرف زنجبیل انگل‌های روده را از بین ‌می‌برد و برای دفع گازهای روده ای مفید است و از بهترین و قدرتمندترین گیاهان دارویی برای درمان مشکلات گوارشی است. پودر یا زنجبیل تازه را به یک لیوان آب داغ اضافه کنید و بگذارید ده دقیقه دم بکشد. سپس یک قاشق چای خوری عسل و ک‌می‌آب لیموی تازه به آن اضافه کنید. ‌می‌توانید این چای را ۲-۳ بار در روز مصرف کنید.

چای بابونه

چای بابونه ماهیچه‌های معده را شل ‌می‌کند و برای سوزش سر دل مفید است. شما ‌می‌توانید ۲-۳ بار در روز چای بابونه بنوشید.

چای انیسون

چای انیسون که سیستم گوارش را آرام ‌می‌کند و برای درمان نفخ مداوم شکم ‌می‌توانید برگ‌های انیسون را درست مانند چای دم کرده و بنوشید. با این حال، نباید فراموش کنید که چای انیسون باعث خواب آلودگی شما ‌می‌شود و در صورت امکان باید قبل از خواب آن را بنوشید.

چای بادرنجبویه

چای بادرنجوبیه و عرق آن به علت داشتن ترکیبات آرامبخش و تقویت کننده سیستم گوارش و سیستم عصبی، باعث بهبود نفخ ‌می‌شوند. کسانی که ۱ فنجان چای بادرنجبویه در طول روز ‌می‌نوشند، به شکایت از مشکل نفخ معده خود را پایان ‌می‌دهند. 

زیره

مصرف انواع مختلف زیره، به صورت دمنوش یا اضافه کردن آن به صورت پودر به غذاهای مصرفی، یک راهکار طلایی برای پیشگیری و درمان نفخ شکم است.

ترکیب آبلیموی تازه + آب + جوش شیرین

با تهیه و مصرف این ترکیب، بعد از مصرف غذا ‌می‌توانید نفخ را کاهش دهید. نصف قاشق چای خوری جوش شیرین را در یک لیوان آب گرم بریزید و ۲ تا ۳ قطره آب لیموی تازه به آن اضافه کنید.

راهکارهای موثر و مفید برای پیشگیری از نفخ مداوم و کاهش آن

۱/ خوردن وعده‌های غذایی کوچک، جویدن زیاد غذا و بلعیدن آن در قطعات کوچک، از آنجا که باعث کاهش میزان بلعیده شدن هوا ‌می‌شود، مانع بروز نفخ ‌می‌شود.

۲/ الکل‌های قندی اغلب در غذاهای بدون قند و آدامس جویدنی یافت ‌می‌شوند. این شیرین کننده‌ها به طور کلی جایگزینی برای شکر محسوب ‌می‌شوند. با این حال، مصرف آن‌ها به مقدار زیاد، ‌می‌تواند مشکلات گوارشی از جمله نفخ ایجاد کند. بنابراین  از مصرف الکل‌های قندی مانند زایلیتول، سوربیتول و مانیتول خودداری کنید و از آدامس بدون قند استفاده کنید.

۳/ رژیم مدیترانه ای را ‌می‌توان برای پیشگیری و درمان نفخ شکم اعمال کرد. در رژیم مدیترانه ای، تاکید بسیار بر مصرف مداوم و فراوان انواع میوه، سبزی و صیفی جات، غلات کامل، حبوبات، روغن زیتون و ماهی شده است. در کنار این مواد، مصرف میزان متوسط انواع مواد لبنی چون شیر و ماست و پنیر … و مصرف بسیار کم است.

۴/ اگر اضافه وزن دارید، ‌می‌توانید با ایجاد یک تغییر ساده در شیوه زندگی، مانند کاهش وزن ، علائم نفخ معده را کاهش دهید یا حتی از  بروز نفخ جلوگیری کنید.

۵/ پروبیوتیک‌ها به رشد مجدد باکتری‌های سالم روده کمک ‌می‌کنند. یک مطالعه نشان داده است که اثر پروبیوتیک‌ها در تسکین نفخ قابل توجه است. نمونه‌هایی از غذاهای پروبیوتیک که ‌می‌توانید مصرف کنید کفیر و ماست است.

۶/ مقدار زیادی آب بنوشید تا سیستم گوارشی عملکرد مطلوب خود را داشته باشد و دچار مشکلات گوارشی نشوید.

۷/ در تحقیقی که ۸۰ نفر با مشکل نفخ معده در آن شرکت کردند، به بیماران ۱۵ دقیقه ماساژ شکم دوبار در روز و به مدت سه روز داده شد و مشخص شد که علائم نفخ آن‌ها رفع و کاهش یافته است.

۸/ ورزش کردن و داشتن فعالیت بدنی مناسب، می‌تواند عملکرد سیستم گوارش را بهتر کرده و باعث پیشگیری و درمان نفخ ‌می‌شود.

۹/ اگر برخی از غذاها باعث ایجاد نفخ شکم ‌می‌شوند، مصرف آن غذاها را کاهش دهید یا مصرف آن‌ها را به طور کامل قطع کنید. خوردن غذاهای چرب همچنین ‌می‌تواند هضم غذا را کند کرده و باعث نفخ برخی از افراد شود.

برخی از داروهای مفید برای درمان نفخ مداوم شکم

اگر با وجود تغییر در شیوه زندگی و تصحیح عادات رژیم غذایی، علائم نفخ فروکش نکند، باید با پزشک مشورت کنید. اگر پزشک علت پزشکی برای نفخ را پیدا کند، درمان‌های پزشکی را آغاز ‌می‌کند. به عنوان بخشی از درمان، پزشک ممکن است بسته به شرایط دارو تجویز کند. برخی از این داروهای تجویزی برای درمان نفخ مداوم شکم عبارتند از:

۱/ مکمل‌های پروبیوتیکی ‌می‌توانند به بهبود محیط باکتریایی  روده کمک کنند و علائم نفخ را کاهش دهد.

۲/ نفخ همچنین ‌می‌تواند ناشی از تغییر در عملکرد ماهیچه‌های دستگاه گوارش باشد. داروهای ضد اسپاسم،  ‌می‌توانند به کاهش اسپاسم عضلانی کمک کنند، ‌می‌توانند برا درمان نفخ، مفید واقع شوند.

۳/ داروهای حاوی ماده فعال سیمتیکون نفخ  و اتساع روده را کاهش ‌می‌دهند.

۴/ داروهای لوبیپروستون و لیناکلوتید با ماده فعال IBS-C در درمان نفخ مداوم شکم استفاده ‌می‌شود.

سخن پایانی

نفخ شکم ‌می‌تواند بر زندگی روزمره یک فرد، تاثیر منفی بگذارد و عوامل و دلایل زیادی ‌می‌تواند داشته باشد. این دلایل با توجه به سبک زندگی یا وزن، سن و رژیم غذایی در فرد متفاوت است.

گاهی اوقات، نفخ بعد از صرف غذا رخ ‌می‌دهد و ممکن است مشکلاتی مانند سوء‌هاضمه و یبوست ایجاد کند. برای درمان نفخ معده باید علت ایجاد کننده نفخ را پیدا کرد. پس از مشخص شدن مشکل، باید از پروتکل درمانی مناسب شخص استفاده شود. 

بیشتر اوقات ‌می‌توان نفخ را از طریق تغییر در شیوه زندگی و با روش‌های گیاهی که برای درمان آن مفید هستند، برطرف کرد و نگرانی نیست. توجه داشته باشید این مطالب فقط برای اهداف اطلاع رسانی است و برای تشخیص قطعی، تشخیص و درمان، باید با پزشک خود مشورت کنید.